Gezegenimizin karşı karşıya olduğu çevresel tehditlere dikkat çekmek ve çözüm arayışlarını desteklemek amacıyla her yıl 22 Nisan Dünya Günü uluslararası bir etkinlik olarak düzenleniyor. Gelin bu günün neden Dünya Günü olarak kutlandığına biraz geçmişe gidip daha yakından bakalım. 28 Ocak 1968’de, Santa Barbara kıyılarında büyük çaplı bir petrol sızıntısı yaşandı. Bu olay, milyonlarca litre petrolün denize yayılması ve binlerce deniz canlısının yaşamını yitirmesiyle sonuçlandı. Bu trajik olayın ardından, insanlar çevre konusundaki endişelerini dile getirmeye ve harekete geçmeye başladı. Böylece, yaşanan bu felaket çevresel kazalara ve özellikle büyük çaplı bu ve benzeri olaylara karşı kamuoyunda bir farkındalık oluşturdu. UNESCO’nun 1969’daki Dünya Konferansı’nda, gezegenimizin karşı karşıya olduğu iklim değişikliği ve çevre kirliliği gibi tehditlere dikkat çekmek için özel bir gün belirlenmesi önerildi. Bu öneri, 22 Nisan’ın Dünya Günü olarak kabul edilmesi ile kabul edilmiş oldu. İlk Dünya Günü etkinlikleri, çevreci Denis Hayes[1]‘in organizasyonu ve aktivist John McConnell[2]‘in önerisiyle ABD’de 1970 yılında gerçekleşti ve 20 milyondan fazla kişi bu etkinliklere katıldı. Bu etkinlikler, çevresel bilinçlenmeye önemli bir ivme kazandırdı ve daha sonraki yıllarda kabul edilen pek çok çevre koruma düzenlemesinin alt yapısının hazırladı.
1970 yılından bu yana, çevresel farkındalık ve çevresel aktivizmde dikkate değer ilerlemeler kaydedildiğini söylemek yanlış olmaz. Hükümetler, kurumlar, toplum ve bireyler tarafından iklim değişikliği, biyoçeşitlilik kaybı ve kirlilik gibi acil eylem gerektiren çevresel sorunları ele almak için önemli adımlar atıldı. Paris İklim Anlaşması gibi uluslararası anlaşmalardan, fosil yakıtlardan uzaklaşma, yenilenebilir enerji girişimleri, gelişen pek çok çevre kanunu ve düzenlemeler, doğa koruma planları ve bu çabaları savunan temel inisiyatiflere kadar, gezegenimiz üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması yönünde kolektif bir eylemler bütününden bahsetmek mümkün.
Günümüzde aslında Dünya Günü, sadece çevresel sorunlara dikkat çekmekle kalmıyor, aynı zamanda gezegenimizin sürdürülebilirliği için toplumsal bilinçlenmeyi artırmaya da yardımcı olan bir araç. Dünya Günü her yıl, çevresel bir soruna odaklanan belirli bir tema ile kutlanıyor. 2024 Dünya Günü’nün teması ise “Gezegen ve Plastikler”. Bu tema, plastik kirliliğine dikkat çekmeyi, tek kullanımlık plastik tüketimini azaltmayı, hızlı moda anlayışına son verilmesini, plastik kullanımını azaltabilecek teknolojilere yatırım yapmayı ve 2040’a kadar plastik üretiminde %60 azaltımı amaçlayan, gerçekten Dünyamız için çok kıymetli ve önemli bir tema. Gezegen ve Plastikler teması, her yıl 380 milyon ton plastik üretilirken, üretilen plastiklerin sadece %9’unun geri dönüştürüldüğünü vurguluyor.
Okyanuslardan çöplüklere kadar plastik atıklar, hem karasal ekosisteme hem deniz ekosistemine, vahşi yaşama ve insan sağlığına kadar ciddi bir tehdit. Tek kullanımlık plastikler, plastik şişeler, poşetler, ambalajlar, hızlı giyim ürünleri kaynaklı tekstil atıkları gibi ürünler yaygın kullanımları ve kısa ömürleri nedeniyle bu soruna büyük katkıda bulunuyor. Bu plastik atıklar doğada yüzlerce belki binlerce yıl boyunca kalıyor. Bu noktada 16. İstanbul Bienali’ne de tema olan Pasifik Okyanusu’ndaki 7. Kıtayı hatırlatmak isterim. (Banu Tuna’nın 2019 yılında kaleme aldığı yazısından günümüze bu kıtanın yüzölçümü genişlemiş olabilir. Merak edenler yazıya buradan ulaşabilirler.)
Plastik atıklara bu kadar vurgu yapmışken bireysel düzlemde neler yapabiliriz gelin tekrar birlikte hatırlayalım:
Atık oluşumunu önlemek için tek kullanımlık plastikleri azaltın: Tek kullanımlık plastiklerin kullanımını en aza indirmek, plastik kirliliğini önlemenin en etkili yollarından biridir. Mümkün oldukça tek kullanımlık plastik yerine yeniden kullanılabilen su şişeleri, alışveriş torbaları ve kaplar gibi alternatifleri tercih edin.
Doğru Geri Dönüşüm Yapın: Geri dönüşüm, plastik atıkların çöplüklere ve okyanuslara gitmesini azaltmaya yardımcı olur. Yerel geri dönüşüm yönergelerini takip edin, ayrıştırılmış atıkların semtinizden ne zaman toplandığını öğrenin ve geri dönüştürülebilir malzemeleri doğru şekilde temizleyip ayırarak toplama merkezlerine ulaştığından emin olun.
Düzenlemeleri Destekleyin: Tek kullanımlık plastiklerin üretimini ve kullanımını kısıtlayan politikaları destekleyin, plastik poşetlerin kullanımının veya pipetlerin yasaklanması gibi. Sürdürülebilir ambalajları teşvik eden ve plastik ürünlere alternatifler sunan girişimleri destekleyin.
Eğitim ve Farkındalığı Artırın: Plastik kirliliğinin çevresel etkileri ve plastik tüketiminin azaltılmasının önemi konusunda farkındalık yaratın. Arkadaşlarınızla sohbet ederken bu konudan bahsedin. Çocuklarınızı doğru atık yönetimi uygulamaları, geri dönüşümün ve tekrar kullanımın faydaları konusunda eğitin.
Şimdi benim bu küçük çabalarım 80 milyon tonluk atık adasına ne katkı sağlayacak dediğinizi duyabilir gibiyim. Bir basit örnek vermek istiyorum. Borusan grup şirketlerinde yalnızca bir yemekhanedeki çatal-bıçak ambalajlarını kaldırarak yaklaşık 2 ton atığın önüne geçtik. Küçük adımlar büyük etkiler yaratır. Atık çıkarmayarak, daha, sürdürülebilir alışkanlıklar edinerek ve değişim için mücadele ederek, bireyler plastik kirliliğiyle mücadelede kritik bir rol oynayabilirler ve gelecek nesiller için daha temiz, daha sağlıklı bir çevre oluşturabilirler. Birlikte, olumlu bir etki yaratabiliriz ve herkes için daha temiz ve daha sağlıklı bir gelecek inşa edebiliriz. Aslında Dünya Günü de bireyler olarak bize bunu hatırlatmak için burada..
Dünya Günü’nde dünyanın dört bir yanında binlerce etkinlik gerçekleştiriliyor. Bu etkinlikler hakkında bilgi almak için earthday.org web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
2024 Dünya Günü gelmişken hatırlanması gereken bir gerçek var: Kim olduğumuz, nerede olduğumuz veya ne iş yaptığımız fark etmeksizin, hepimiz gerçek, olumlu ve etkili değişiklikler yapma gücüne sabihiz. Bu sebeple, her yıl olduğu gibi bu yıl da earthday.org üzerinden, ‘Dünya Günü 2024 Kiti’ paylaşıldı. Bu kılavuz, 2024’ün teması olan Gezegen ve Plastikler çerçevesinde herkesin çevreci harekete katılması için pratik rehberlik ve uygulanabilir adımlar sunuyor. Dünya Günü hakkında daha fazla bilgi edinmek ve katılım yollarını öğrenmek için ‘Dünya Günü 2024 Kiti’ne göz atabilirsiniz.
