Covid-19 salgını hepimizin hayatında önemli değişikliklere yol açtı. Hastalığın bulaşıcı bir hastalık olması nedeni ile yayılma hızını kesmek için herkesin evde kalması en önemli tedbirlerden biri olarak ön plana çıktı. Hâlâ kimilerimiz işe gidip gelmek zorunda olsa da bir kısım evden çalışma düzenine geçti, çocuklar okula gitmiyor ve tüm aile evde. Bu olağanüstü bir durum ve beraberinde birçok soruna yol açıyor.
Öncelikle evde kalınan bu süreçte anne ve babanın çocuklarla ilgili sorumlulukları eşit paylaşmaları çok önemli hale geliyor. Herkes evde, ev içi işler daha da artmış durumda, bu yük eşit paylaşılmadığında anne ve baba arasında çocukları da olumsuz etkileyecek başka sorunların ortaya çıkması kaçınılmaz. Çocuklarla ilgilenmek, onların bakım ve beslenmesini sağlamak, ödevlerini takip etmek dâhil tüm ev işleri cinsiyet rolleri nedeni ile sadece annelerin üstüne kalırsa bu öncelikle kadınların kaldıramayacağı bir yükün altında ezilmelerine neden olur. Babalar çocukların bakımı beslenmesi, ödevleri gibi konular dâhil tüm ev işlerinde yükü paylaşırlarsa tüm aile bireyleri olumlu etkilenir.
Tüm ev işlerinin cinsiyet rolleri nedeni ile sadece annelerin üstüne kalması kadınların kaldıramayacağı bir yükün altında ezilmelerine yol açar.
Çocuğun gelişiminde ve iyilik halinde çocuğa sunulan ortamlar, gösterilen davranışlar kadar ev ortamının, evdeki diğer bireylerin birbirleri ile olan ilişkileri de son derece önemlidir. Yükün eşit paylaşılmaması başka gerginlikleri, çatışmaları da beraberinde getireceği için bu ortam çocukları da olumsuz etkileyecektir. Diğer yandan tek kişi bütün ev işlerini ve çocuklarla ilgili tüm sorumlulukları üstlendiğimde çocuklara ayırabileceği zaman kısılabileceği gibi bu zamanın verimliliği de azalacaktır. Çamaşırları asmak, sofrayı toplamak, ütü yapmak, yerleri süpürmek, toz almak, camları silmek, çamaşırları toplamak gibi işleri baba ile paylaşmak daha demokratik ve adil bir aile ortamına çok önemli katkı sağlayacaktır.
Öncelikle elbette sadece karantina günlerinde değil, her zaman çocuğun bakımında ve gelişiminde baba olarak kendimizi sorumlu görmek, rolümüzün ve önemimizin farkında olmak çok önemli. Çocuğunuzla kurduğunuz karşılıklı ve yakın ilişki her şeyin temelini oluşturur. Hele de böyle dönemlerde çocuğunuzla kurduğunuz ilişki ve ona yakın olduğunuzu hissettirmek onun kendini güvende hissetmesi için çok daha önemli hale geliyor.
Sadece karantina günlerinde değil, her zaman çocuğun bakımında ve gelişiminde baba olarak kendimizi sorumlu görmeliyiz.
Çocuklarla birlikte olmanın en etkili yollarından biri birlikte bir şeyler yapmaktır. Peki, çocuklarla karşılıklı ve yakın bir ilişkiyi geliştirmek, evde sıkılmalarını önlemek, öğrenmelerini desteklemek ve farklı gelişim alanlarını desteklemek için ebeveynler olarak neler yapabiliriz? Size fikir vermesi açısından burada birkaç örnek verelim.
Ailece birlikte ve/veya ikili sohbetler edebilirsiniz,
• Birlikte kitap okuyabilirsiniz,
• Masallar ve hikâyeler anlatabilirsiniz,
• Birlikte ev işleri yapabilirsiniz,
• Onun gelişim düzeyine uygun el becerilerini geliştirecek aktiviteleri birlikte yapabilirsiniz veya onun yapması için ortam sağlayabilirsiniz (tahta boyamak, maket yapmak, kâğıt katlamak, hamurdan şekiller yapmak, örgü örmek, dokuma yapmak, dikiş dikmek gibi)
• Birlikte kutu oyunları oynayabilirsiniz.
• Birlikte yemek pişirebilir, kurabiye denemeleri yapabilirsiniz
• Farklı kutu oyunları oynayabilirsiniz,
• Tüm aile birlikte uygun filmler izleyip üzerine konuşabilirsiniz, film seçiminde ortak karar vermeniz önemli.
• Onların öğrenmeleri ve bilimsel meraklarını teşvik için birlikte çeşitli deneyler yapabilirsiniz. Basit bir internet araştırmasıyla birlikte yapabileceğiniz birçok deney olduğunu göreceksiniz,
• Birlikte dans edebilirsiniz, kültürünüze ait halk danslarını, halk oyunlarını öğretebilirsiniz,
• Atık malzemelerden yeni tasarımlar yapabilirsiniz,
• Onların da merak ettikleri konuları (karetta kaplumbağaları nasıl ürerler, televizyon nasıl çalışır, insanlar ay ne zaman gitti vb. gibi) birlikte araştırabilirsiniz,
Elbette siz bunları evdeki imkânlar, aklına gelen farklı fikirler, çocuğunuzun ilgisi ve gelişim düzeyine göre çeşitlendirebilirsiniz. Bütün bunları birlikte yapmak hem çocuğunuzla ilişkinizi güçlendirecek, çocuğunuzla güzel vakit geçirmenizi sağlayacak hem de çocuğunuzun farklı becerilerinin gelişmesini destekleyecektir. Zaman zaman birçok şeyi birlikte yapabileceğiniz gibi onların kendi başlarına veya birbirleri ile oyunlar oynamaları, etkinlikler yapabilmeleri için ortam sağlayabilirsiniz. Böylelikle kendi başlarına da güzel ve verimli zaman geçirmelerini de sağlamış olursunuz.
Baba olarak çocuğun yıkanması, beslenmesi, kıyafetlerinin temizlenmesi vb. gibi çocuğun bakımı ile ilgili konularda sorumluluk alabilirsiniz. Çocukların bakıma ihtiyaç duydukları konular içinde bulundukları gelişim evresine bağlı olarak değişecektir. Ancak baba olarak çocuğunuz içinde bulunduğu gelişim düzeyine bağlı olarak ihtiyaç duyduğu bakım desteğinin sağlanmasında sizin de sorumluluk almanız çok önemli. Babanın bakıma katılması her şeyden önce çocukla baba arasındaki bağın ve yakınlığın gelişmesini sağlar, aralarındaki etkileşim kanlarını çeşitlendirir. Babanın bakım katılması aynı zamanda da ev içi işlerde eş ile yükün paylaşılmasını sağlar.
ÇOCUKLARINIZ SİZİ ÖRNEK ALIYOR
Her zaman olduğu gibi karantinaya bağlı olarak hep birlikte evde olduğumuz zamanlarda da çocukların nasıl zaman geçirdikleri çocukların çevrelerindeki yetişkinlere bağlı. Eğer çocuklar sürekli tablet, telefon, bilgisayar, TV gibi aletlerin başında tüm zamanlarını geçiriyorlarsa bu sadece çocukların seçimleri ile ilgili değil. Bu yetişkinlerin onlarla zaman geçirip geçirmemeleriyle, onlara farklı oyun ve etkinlikler için ortamı sağlayıp sağlamamalarıyla ilgili. Çocuklar çok uzun süre evde kaldıkları için uzun saatler ekran başında zaman geçirme olasılıkları artabilir. Ancak bunu önlemeye çalışırken etkili yol sadece onlara ekranı kapat demek değildir. “Kapat ekranı” demekten daha etkili olan onunla birlikte oyun oynamak, onu farklı bir etkinliğe yönlendirmektir.
Çocuklar sürekli tablet, telefon, bilgisayar, TV gibi aletlerin başında tüm zamanlarını geçiriyorlarsa bu sadece çocukların seçimleri ile ilgili değil.
Yetişkinler uzun zamanlarını TV, telefon ve tablette geçiriyorlarsa, çocuklarında bu aletlere bağımlık geliştirme olasılığı artabilir. Sizin evde zamanınızı nasıl geçirdiğiniz çocuğunuz için örnek olacaktır. Evde birlikte geçireceğiniz bu zaman diliminde çocuklarınızın hangi davranışlarınızı örnek almasını istiyorsanız öyle davranmaya özen gösterebilirsiniz.
AÇIK İLETİŞİM, DEMOKRATİK İLİŞKİ
Alınan tedbirler nedeni ile dışarı çıkamıyoruz ve bütün aile bir aradayız. Haliyle bir evin içinde uzun süre kapalı kalmak zaman zaman aile bireyleri arasında gerginliklere, çatışmalara neden olabilir. Bu çatışmaların, fikri ayrılıkların olması kaçınılmazdır. Sorun olan çatışmalar ve fikri ayrılıklar değildir. Sorun olan bu gibi durumlarda nasıl davrandığımızdır. Bu gibi durumlarda sakin kalmaya özen gösterebilir, uygun bir dille istek, ihtiyaç ve/veya rahatsızlığınız ifade edebilirsiniz. Unutmayın! Çocuklar sadece kendilerine yönelik davranışlardan değil çevresindeki yetişkinlerin birbirine olan davranışlarından da son derece etkilenirler. Evde bulunduğunuz sürece eşinizle karşılıklı, açık iletişime dayanan demokratik bir ilişki kurmaya özen gösterebilirsiniz.
Çatışma ve fikir ayrılığı sorun değil. Sorun olan bu gibi durumlarda nasıl davrandığımız.
Sizin ilişkinizin en yakın tanıkları çocuklarınızdır ve bu tanıklığın onlar üzerinde çok önemli bir etkisi olabilir. Zaman zaman çocukların bağırmaları, aşırı hareketlilikleri, birbirleri ile olan kavgaları sizi zorlayabilir. Çocukları uygun bir dille ikaz etmeye, onlara olumsuz sıfatlar kullanmak yerine doğrudan rahatsız olduğunuz davranışları ifade etmeye çalışın. Böylece çocuk hem neden rahatsız olduğunuzu anlayacak hem de ilişkiniz zedelenmeyecektir.
Hem ev içindeki yetişkinlerle hem de çocuklarla yaşadığınız zorlayıcı durumlarda karşı tarafın sizi rahatsız eden davranışını ve size olan etkisini uygun bir dille ifade etmeye çalışabilirsiniz. “TV’nin sesini çok açtığında, ben okuduğumu anlayamıyorum”,“Yediğin fıstıkların kabuklarını halının üzerine döküp sonra da bırakıp gittiğinde ben toplamak zorunda kalıyorum” şeklinde ifade ederseniz, hem hangi davranışın sizi rahatsız ettiğini hem de size olan etkisi karşı taraftan rahatça anlaşılacaktır. Böyle ifade ettiğimizde öncelikle karşı taraf da hangi davranışı değiştirmesi gerektiğini daha kolay anlayacaktır.
Öfkelendiğinizde olumsuz sıfatlar kullanmak yerine, doğrudan rahatsız olduğunuz davranışları ifade etmeye çalışın.
ÇOCUĞUNUZLA ZAMANI PLANLAYIN
Alınan tedbirler nedeni ile çocuklar artık okula gidemiyor. Online sistemler ve TV yoluyla eğitim öğretim yılı devam ettiriliyor. Bu çocuklar için yeni bir durum, buna uyum sağlamaları ve bu sistemler içinde geçirdikleri zamanın verimli olabilmesi için rehberliğinize, desteğinize ihtiyaç duyabilirler. Öncelikli olarak okulda devam eden zaman düzeni artık yok. Bu nedenle şimdiki durumda çocuğun belirli bir düzen kazanması için onunla birlikte bir zaman planı yapabilirsiniz.
Çocuğun bu yeni durumda verimli bir şekilde ders çalışma alışkanlığını kazanması veya sürdürmesinde gündelik düzenlerin oluşması etkili olacaktır. Bu düzenin oluşması için çocukla birlikte zaman planı yapabilir ve bu zaman planı oturana kadar takip edebilirsiniz. Örneğin, kitap okuyacakları, matematik çalışacakları, TV’den sosyal bilgiler dinleyecekleri, yemek yiyecekleri, fiziksel aktiviteler yapacakları, oyun oynayacakları gibi zamanları birlikte belirleyin. Bir düzen oluşana kadar siz takip edebilirsiniz. Elbette kendi planını kendi takip etmesi, kendi zamanını kendi planlaması en tercih edilen durumdur. Bunun olabilmesi için de giderek sizin geri çekilmeniz, sadece takip etmeniz onun kendi kontrolünü kazanması için önemli olacaktır.
Çocukla zaman planı yaparken planının uygulanabilecek, çocuğun ihtiyaçlarını dikkate alan ve gerçekçi olması da önemlidir. Ders aralarında mola vermelerine, oyun oynamalarına, sizinle zaman geçirmelerine, birbirleri ile zaman geçirmelerine, yalnız kalmalarına fırsat verin çünkü üst üste uzun saatler çalışmak çocuğu yoracağı gibi derslerden de bıktırabilir.
Çocuğunuz, okulun yönlendirdiği çevrimiçi kanallardan ders çalışmaya uygum sağlamakta zorlanabilir. Buralardaki yönergeleri, açıklamaları birlikte inceleyebilir, sistemleri birlikte takip edebilirsiniz, öğrenme kaynaklarını çeşitlendirebilirsiniz. En önemlisi, baba olarak alınan tedbirler nedeni ile oluşan bu yeni durumda da çocuğunuzun eğitim ve öğrenimini takip etmeniz, ona destek olmanızdır.
SINIRLARINIZI BELİRLEYİN
Covid-19’a bağlı süreç uzuyor ve bazılarımız evden çalışmak ya da bazı işler takip etmek durumunda kalıyoruz. Eğer bu süreç nedeni ile evden çalışıyorsanız çocuklara bu durumu uygun bir dille açıklamanız ve çalışma alanınızı, zamanlarınızı, sınırları çocuklara bildirmeniz gerekir.
Artık sürekli ev içindesiniz ve planladığınız çalışma saatlerinde size yakın olmak isteyebilirler. İlgi göstermediğinizde de kendilerini dışlanmış hissedebilirler. Evde olduğunuz halde bu kadar uzak kalmanızı farklı yorumlayabilirler. Bunu başta uygun bir dille açıklamak, sınırları belirlemek belirsizliği azaltacaktır. Bunun yanı sıra evden çalışırken ihtiyaç duyduğunuz alanı ve sınırlarınızı uygun bir dille çocuğa ifade etmiş olsanız da bu yeterli yeterli gelmeyebilir.
Çocuğun da ihtiyaçlarını dikkate almalısınız, zamanınız ve sınırlarınızı buna göre planlayabilirsiniz. Gün içine aralar koyarak onlarla küçük şeyler yapabilirsiniz. Düzenli işe gidip geldiğiniz zamanlarda evde ne zaman olacağınız belliydi. Evden çalışmak nedeniyle bitiş başlangıç zamanlarınız çok ciddi şekilde kayabilir. Bu da çocuklara ayıracağınız zamanı olumsuz etkileyebilir, çocuklara ayıracağınız zamanı korumaya özen gösterebilirsiniz. Evden çalışırken, çalışmayı tüm güne yaymak yerine belirli bir saate bitirmek ve bunu çocuğun bunu bilmesi çocuk açısından çok önemli olabilir. Böylelikle çocuk hangi saatten sonra sizinle olabilecek, sizden bir şey isteyebilecek bunu bilir.
Elbet karantina bitecek ancak çocuklarınızla nasıl zaman geçirdiğiniz onların hatıralarında her zaman kalacak.
İster alınan tedbirler nedeni ile evde kaldığımız şu günlerde isterse her şeyin eski haline döndüğü normal zamanlarda olsun değişmeyen en temel kural çocuklar anne ve babaları başta olmak üzere yakın çevrelerinin onlara verdiği destekle gelişir. Bu nedenle de şu günlerde baba olarak çocuklarınızla yakın ilişki kurmanız, onlarla birlikte zaman geçirmeniz, onların bakımı ile ilgili sorumlulukları üstlenmeniz, birlikte farklı etkinlikler yapmanız, onların öğrenmelerine ve gelişmelerine farklı ortam ve deneyimler sağlamaya çalışmanıza hem çocuklara hem size hem de ilişkinize çok iyi gelecektir.
Elbet bu süreç bitecektir ancak bu süreçte çocuklarınızla nasıl zaman geçirdiğiniz onların hatıralarında her zaman kalacak. Onların hatıralarında nasıl kalmak istiyorsanız bu zamanı da öyle değerlendirin.
